به گزارش گروه فرهنگی قدس آنلاین، در هر سخنی و در هر کاری، نخست باید محاسبه کرد و آن قول و فعل را براساس معیارهای شرعی و عقلی و عرفی ارزیابی کرد. بررسی کارها از منظر «احتیاج به اعتذار» یک محاسبه بسیار مهم و سودمند است.

امام حسین(ع) پیشگیری از رفتار بد و کردار زشت را به جهانیان نشان داده و فرموده‌اند: «اِیّاکَ وَما تَعْتَذِرُ مِنْهُ؛ از آنچه از آن عذر می‌خواهی بپرهیز و از هر کاری که محتاج به عذرخواهی است، رها شو و کاری که بخواهی از آن عذرخواهی کنی، انجام نده. (تحف العقول عن آل الرسول ص ۲۴۸، امالی شیخ طوسی ص ۵۰۸، بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۲۰، تفصیل وسائل الشیعه، ج ۱۶، صص ۲۶ و ۱۵۹).

در این حدیث، راهبرد حفاظتی بسیار مهم و بازدارنده آموزش داده شده است. «ایّاک» فرمان به گریز و پرهیز و دستور بر دوری کردن است. پرهیز از چه چیزی لازم است؟ چه چیزهایی باعث عذرخواهی می‌شود؟ مؤمن و انسان فرهیخته از چه رفتار و گفتاری عذرخواهی می‌کند؟ در چه کارهایی باید از دیگران عذرخواهی کرد؟ شرع و عقل و عرف همه کارهایی را که باید از آن‌ها عذرخواهی کرد، می‌شناسد و اعلام کرده است. لازم است از قول و فعل حرام و ازترک واجب و از رفتار و گفتار باطل و زشت و آزاردهنده و از رذایل اخلاقی و برخوردهای نادرست عذرخواهی کرد. روشن است که خوبی‌ها جای عذرخواهی ندارد و همواره باید از بدی‌ها عذرخواهی کرد.

اباعبدالله الحسین(ع) در این گفتار جامع و راهگشا فرد و جامعه اسلامی را در طریق صلاح و رستگاری قرار داده‌ و هشدار داده‌اند: از هرآنچه که نیاز به عذرخواهی پیدا می‌کند، بپرهیز و از آنچه باید از آن پوزش خواهی، دوری کن. انسان باید مواظب رفتار و گفتار خود باشد و در زمان انجام هر کاری نخست فکر کند که انجام آن کار نیاز به عذرخواهی پیدا خواهد کرد یا بی‌نیاز از عذرخواهی است. از هر کاری که احتیاج به معذرت خواهی دارد، دوری کند و آن کار را انجام ندهد. توجّه به این موعظه الهی انسان را از کارهای زشت باز می‌دارد. پیروان سیدالشهدا(ع) و هیئت‌های مذهبی باید رفتار و گفتار خویش را براساس این رهنمود الهی تنظیم کنند.

بی‌شک عذرخواهی پس از کار اشتباه یک اصل اخلاقی زیبا و پسندیده است. اگر فردی ازناچاری یا سهوی یا براساس هوای نفس گرفتار سخن و عملی شد که نیاز به عذرخواهی دارد، باید عذرخواهی کند. این اصل متأخر از عمل و قول نادرست است، اما اصل متقدم بازداشتن خویش و رهایی از گفتار و رفتار زشت محتاج به عذرخواهی است. 

انتهای پیام/